Pijnrevalidatie: behandeling van chronische pijn

Pijn is een waarschuwing van het lichaam dat er iets niet in orde is en heeft zo een signaal functie voor het lichaam. Het beschermt je tegen schadelijke invloeden. Normaal gesproken is pijn een teken dat er iets niet goed gaat in het lichaam. Pijn begint bij de zenuwuiteinden die geprikkeld worden of beschadigd zijn. Die prikkels worden via zenuwbanen doorgegeven aan het ruggenmerg en tenslotte aan de hersenen. Tijdens dit hele proces worden de pijnprikkels versterkt of gedempt door verschillende factoren die de pijnbeleving kunnen beïnvloeden.

Pijn is een alarmsysteem van het lichaam. Wanneer de hersenen een prikkel ontvangen vanuit het lichaam, zoals bij weefselschade, kan dit worden vertaald naar pijn. De hoeveelheid pijn die je ervaart, hoeft niet overeen te komen met de grootte van de prikkel. Naast de ontstane pijn zorgt de weefselschade er ook voor dat zenuwen gevoeliger worden voor prikkels (sensitisatie). Door de verhoogde gevoeligheid en de pijn kan het weefsel zich immers herstellen. Het brein past zich op deze manier aan. Om te kunnen herstellen, activeert het brein verschillende systemen die samenwerken om het evenwicht in het lichaam te herstellen. Bij een bedreigende prikkel geeft het hormoonendocriene systeem afgifte van het stresshormonen (cortisol). En het pijnremsysteem wordt aangezet door de ontstane stress. Zo is normaal gesproken weefselschade herstelt binnen 6 tot 8 weken.

Chronische pijn

Chronische pijn is pijn die langer bestaat dan 3 maanden of langer duurt dan de verwachte tijd voor herstel na beschadiging of ziekte. Als de oorzaak van langdurige pijnklachten onbekend is, spreken we van chronische pijnklachten. Soms is een aanleiding geweest zoals een breuk, een kneuzing of een infectie, maar vaak gebeurt het ook zonder aanleiding. Wanneer er ergens in het lichaam letsel is, dan komen er stofjes vrij die pijnzenuwen prikkelen. De pijnzenuwen geven vervolgens een signaal aan de hersenen dat er pijn is en waar deze zit. Bij chronische pijn is er sprake van overgevoeligheid van deze zenuwen (sensitisatie). De pijnzenuwen geven bij een klein signaal al door aan de hersenen dat er pijn is. Hierdoor worden pijnzenuwen overbelast en worden ze steeds gevoeliger. Zelfs het aanraken van de huid of bewegen van een gewricht kan al pijnlijk zijn. Het pijnremsysteem is verstoord geraakt.

De pijn kan zo een eigen leven gaan leiden en gevolgen hebben voor het dagelijkse functioneren. Dit alles kan leiden tot onderbelasting. Je gaat het bewegen van een lichaamsdeel vermijden bijvoorbeeld uit angst voor de pijn en uit bescherming. Door het minder bewegen kunnen gewrichten minder soepel en spieren zwakker worden, waardoor het bewegen steeds moeilijker wordt en de belastbaarheid vermindert.  En als je dan toch probeert om te bewegen doet het meer pijn en zo kom je terecht in een vicieuze cirkel. De hersenen veranderen ook door de vele pijnprikkels die binnenkomen. De hersenen worden gevoeliger voor pijn en kunnen andere signalen ineens voor pijn aan gaan zien. Dit heet centrale sensitisatie. Verder wordt er in de hersenen heel veel geregeld, waaronder de stemming. Het opgeven van hoe om te gaan met de pijn kan leiden tot een negatieve stemming en somberheid. We weten inmiddels dat veel pijnprikkels in de hersenen ervoor zorgen dat iemand meer verdrietig, moe of angstig kan zijn. Hierdoor wordt iemand ook weer minder lichamelijk actief. Het is ook mogelijk dat iemand juist gaat overbelasten door het niet willen voelen of kunnen accepteren van de klachten door de pijn juist te negeren en door te gaan.

Bij een breed scala van chronische pijn typen (chronische traumatische nekpijn, chronische bekken pijn, chronische lage rugpijn, artrose, en reumatoïde artritis) is centrale sensitisatie vastgesteld. Bij centrale sensitisatie ervaart iemand een verlaagde pijndrempel over het gehele lichaam en een toegenomen sensitiviteit van niet-mechanische stimuli zoals fel licht, geluid, stress, geuren en medicatie. De pijn is disproportioneel groot in verhouding tot de aandoening. Een brein dat constant pijn verwerkt heeft daardoor minder capaciteit voor output mechanismen zoals motorische sturing, taal en emoties. De verslechterde motorische sturing en de toename in heftige emoties bevorderen op hun beurt de centrale pijnsensitisatie.

De pijnbeleving is zo afhankelijk van verschillende factoren:

*Gevoelig alarmsysteem: een te scherp afgesteld alarmsysteem in het brein. Als de alarmbellen voor niets afgaan en de situatie door het brein als bedreigend wordt ervaren is er sprake van chronische pijn. Je voelt pijn zonder een daadwerkelijke lichamelijke stoornis of prikkel. Sensitisatie ontstaat mede door de negatieve gedachten die je hebt. Dit kunnen zijn ongevalgerelateerde gedachten, disfunctionele gedachten mbt pijn en bewegen, angst, catastroferen, langdurig piekeren, problemen en de rol van de omgeving. De pijn kan zo onderhouden blijven!

*Neurale netwerken: de meest geactiveerde netwerken die boodschappen doorgeven in het brein, zoals emoties, gedachten en pijn zullen ook eerder actief zijn.

*De virtuele projectie in de hersenen: elk deel van het lichaam heeft zijn eigen stukje in de hersenen. Door de pijn in een bepaald lichaamsdeel wordt dit stukje in het brein als het ware uitvergroot en ontstaat er meer aandacht voor dit gebied. Een gedachte aan bewegen of pijn kan zo al werkelijke pijn doen ontstaan.

*De invloed van stresshormoon cortisol: bij pijn is er een constante productie van cortisol. Door de hoeveeelheid cortisol ontstaan veranderingen in het lichaam, maar ook in uw brein. Eén van de gevolgen hiervan is de uitschakeling van het pijnremsysteem, waardoor je de pijn meer en heviger zal voelen.

*Pijn- en stresssysteem worden één: er ontstaat een vicieuze cirkel. Alles wat pijn doet, zorgt voor stress en alles wat het lichaam als stress ervaart, kan tot meer pijn leiden. Hierdoor worden het pijn- en stresssysteem gekoppeld.

*De rol van de omgeving: de omgeving, negatieve gedachten, beperkende overtuigingen en vooroordelen kunnen invloed uitoefenen op de pijnbeleving. Het pijnremsysteem wordt uitgeschakeld en het brein zal de prikkels als bedreigend beoordelen en zo blijft de pijn bestaan.

Lichaam, geest en omgeving zijn nooit van elkaar te scheiden en beïnvloeden elkaar wederzijds. Bij chronische pijn betekent dit dat psychologische factoren en problemen in de sociale omgeving met de lichamelijke problemen door ziekte of weefselschade samen zorgen voor de klachten die iemand werkelijk ervaart. Zo kan de pijn in stand gehouden worden door stress, aandacht, focus, gedachten, beperkende beslissingen en overtuigingen en onderdrukte emoties en gevoelens.

Een duidelijke korte uitleg over chronische pijn, waarbij pijn uitgelegd wordt als een conclusie van de hersenen, is te vinden op de website: www.psychfysio.nl.